Van vervallen fabrieksterrein tot werk- en ontmoetingsplek midden in de stad, dat is kortweg de ontwikkeling van de Performance Factory in Enschede. Dankzij de inzet en samenwerking van veel mensen en organisaties is het complex nieuw leven ingeblazen. Bijna was het gestrand op de Woningwet van 2015. Woningcorporatie Domijn heeft het in goed overleg met de Autoriteit woningcorporaties toch kunnen realiseren. Binnen de kaders van de wet.
‘Een mooie afspiegeling van de stad Enschede’, zo omschrijft een van de participanten de Performance Factory in Enschede. Startende ondernemers, leerlingen vmbo, cliënten van de dagbesteding, jonge werklozen, beeldend kunstenaars, sporters, dansers en vele anderen ontplooien er activiteiten en ontvangen er klanten. Woningcorporatie Domijn is eigenaar en sinds kort medebewoner van het voormalige fabrieksterrein in de wijk De Bothoven aan de rand van het stadscentrum.
Het aanvankelijke plan voor sloop en nieuwbouw maakte plaats voor de huidige bestemming, die volgens Domijn en vele partners voorziet in een grote behoefte van buurt, stad en regio.
De 200 medewerkers van Domijn hebben in december 2017 hun intrek genomen in Gebouw Zuid, een van de vier fabriekshallen op het voormalige fabrieksterrein. Ze delen het pand met zo’n 300 andere gebruikers, nog afgezien van de vele gasten die er dagelijks over de vloer komen. Het gebouw is gemoderniseerd, maar heeft zowel buiten als binnen zijn karakter behouden. De sheddaken laten veel licht binnen.

De Performance Factory ligt tussen het centrum van Enschede en de wijk De Bothoven. Het complex bestaat uit vier hallen die Domijn commercieel verhuurt. De corporatie stelt eisen aan samenwerking en talentontwikkeling. Participanten moeten een meerwaarde hebben voor elkaar. Zo is een bijzondere mix ontstaan van bedrijven en maatschappelijke organisaties, die behalve hun eigen doelen ook een gezamenlijk doel nastreven.
Dwalend door de hoge en open ruimte stuit je als bezoeker voortdurend op voorwerpen en foto’s van de voormalige gebruikers, de textielfabriek van Nico ter Kuile en producent van direct-klaar-films Polaroid. Isolerende wanden gemaakt van gerecyclede jeans dempen het geluid van de verschillende nieuwe gebruikers. Van geluidsoverlast is geen sprake terwijl iedereen elkaar wel voortdurend tegenkomt en dat is ook de bedoeling.
Verbinding
Mark Nijenmanting, directeur van de vestiging Enschede van de vmbo-opleiding AOC Oost zocht vorig jaar contact met Domijn, omdat hij door het groeiende leerlingenaantal met een tekort aan klaslokalen kampte. Het klikte meteen. ‘Wij willen onderwijs in verbinding met de omgeving aanbieden. Dat kan nergens beter dan hier.’
De opleiding huurt lesruimte waarvan ook anderen gebruik mogen maken en verzorgt het keuzevak sport en bewegen in Gebouw Oost, een van de andere fabriekspanden. Verder volgen leerlingen kooklessen in de keuken van de Twentsche Foodhal, die zeven restaurants op de begane grond faciliteert en de gemeenschappelijke bar beheert. Voor de gasten bij de recente opening van het pand hadden ze koekjes gebakken.

Ewald Jogi staat achter de bar van de Twentsche Foodhal. ‘Dit doe ik sinds 1 november. Daarvóór was ik assistent-beheerder van Gebouw Oost, waar de sportactiviteiten zijn.’ Ewald is al langer een bekend gezicht bij Domijn, omdat hij ooit als vrijwilliger werkte bij een Buurtontmoetingscentrum waarvan de corporatie veel gebruikmaakte. De Twentsche Foodhal faciliteert zeven restaurants op de begane grond en beheert de gemeenschappelijke bar.
De keuken en bediening krijgen bij evenementen ook assistentie van cliënten van zorginstelling Aveleijn, die mensen met een sociale of verstandelijke beperking dagbesteding aanbiedt. ‘We werken al langer samen met Domijn, maar zitten nu voor het eerst samen in één pand’, zegt manager Alice Isarin. Ze is enthousiast over de ervaringen tot nu toe. Ook ondernemers in het complex kunnen de cliënten van Aveleijn inhuren voor hand- en spandiensten zoals bijvoorbeeld het verzendklaar maken van poststukken. ‘Onze cliënten kunnen hier met iedereen contact maken. Ze merken dat ze ertoe doen en zijn overal welkom. Ze dragen allemaal een naamplaatje, zodat andere gebruikers van het gebouw weten met wie ze te maken hebben.’ Een van hen is Alfons Beune. Hij is graag onder de mensen en haalt elke dag de post. Maar zijn specialiteit is het maken van onderzetters. In het atelier van Aveleijn op de tweede verdieping toont hij trots zijn creaties van wasknijpers en kralen.
Kruisbestuiving
De kruisbestuiving tussen de participanten is precies wat Domijn beoogt met de Performance Factory. In 2006 kocht ze het terrein met de vier fabriekshallen samen met corporatie Ons Huis. De bedoeling was hier 300 à 400 nieuwe woningen te bouwen. Maar in 2009 zagen de corporaties af van dit plan. Het aanbod van bouwlocaties in Enschede was groter dan de vraag, zeker na het uitbreken van de economische crisis. Daarom nam Domijn het initiatief voor een andere bestemming en nam de aandelen van Ons Huis over, zodat ze als enige eigenaar overbleef.
Ineke Buursink, directeur van Domijn: ‘Dat is in goed overleg gegaan. Wij hebben veel meer woningen in De Bothoven dan Ons Huis. Versterking van de buurten en wijken was en is een belangrijke prioriteit. Daarbij kijken we niet alleen naar het vastgoed, maar ook naar de sociale leefomgeving.’