Schouwen-Duiveland

Overal in Nederland zijn de woningmarkt en de bewoners anders. In deze regio zoomen we op één regio in. Hoe is de situatie? En welke rol speelt de woningcorporatie? Dit keer: Schouwen-Duiveland, één gemeente op één eiland in de provincie Zeeland.

Schouwen-Duiveland heeft veel gezichten: toeristische kernen als Burgh Haamstede en Renesse aan de ene kant, een dorp als Zierikzee met een stedelijk karakter aan de andere kant en er tussenin dorpen die vechten tegen de krimp.
Jongeren trekken in groten getale weg en de achterblijvende bevolking vergrijst. Er zijn ook nieuwkomers, die kiezen voor zee, rust en ruimte. Maar dat zijn vooral ouderen zonder thuiswonende kinderen. De woningmarkt kan deze demografische trends niet bijbenen. ‘Er is een mismatch tussen vraag en aanbod’, zegt Marco van der Wel, bestuurder van woningcorporatie Zeeuwland. ‘De woningen dateren vooral uit de jaren 50, 60 en 70. Veelal eengezinswoningen; er zijn te weinig seniorenwoningen en appartementen. We moeten meer bouwen voor een- en tweepersoonshuishoudens en nagaan welke bestaande woningen we kunnen vervangen.’

Makkelijker gezegd dan gedaan. Het aantal huishoudens groeit nog wel, maar zal naar verwachting over een jaar of tien dalen. ‘Daar moeten we op anticiperen door bij sloop minder terug te bouwen’, zegt Van der Wel.
Zeeuwland heeft ruim 4.000 woningen in Schouwen-Duiveland en streeft naar een daling tot circa 3.800 woningen in 2025. Behalve door verminderen van het aantal woningen probeert hij dit te bereiken door de verkoop van vrijkomende woningen. ‘Dat doen we geleidelijk, anders verstoren we de markt en treffen we ook particulieren. We willen er ongeveer twintig per jaar verkopen.’

Sloop of verkoop
Ellen Goossens, projectleider Wonen en maatschappelijke voorzieningen van de gemeente Schouwen-Duiveland, geeft de voorkeur aan sloop boven verkoop. ‘Verkoop belemmert de realisatie van nieuwe plannen voor gewenste woningen. Het gaat niet alleen om het aantal, maar ook om de spreiding. Stel dat je als corporatie één woning uit een rij verkoopt, dan maak je het moeilijk voor de hele rij iets nieuws te bedenken.’

De manoeuvreerruimte voor nieuwe initiatieven is beperkt, omdat de plancapaciteit grotendeels is vastgelegd. Goossens: ‘Het is lastig als je twee-onder-een-kapwoningen hebt afgesproken en jongeren hebben er geen interesse voor. We proberen onze eigen plannen aan te passen om beter in te spelen op de markt, bijvoorbeeld door het aanbieden van vrije kavels en het bouwen van patiowoningen. Maar goedgekeurde plannen van marktpartijen laten zich lastig bijsturen.’

Schouwen-Duiveland is niet alleen één gemeente, maar ook één regio. ‘Dus we hoeven alleen met onszelf te overleggen’, lacht Goossens. ‘Aan de ene kant makkelijk, maar ook een nadeel: je moet alle problemen zelf oplossen. We hebben ons te houden aan de kaders die de provincie stelt.’

Om leegstand te voorkomen, heeft de gemeente in 2015 de beperkingen voor deeltijdwonen opgeheven. ‘In een aantal dorpen, vooral aan de kust, trekt het aantal recreanten zo hard aan dat er al weer over regulering wordt gesproken’, zegt Goossens. ‘Daar staat tegenover dat woningen anders misschien helemaal leeg zouden blijven.’

Dorpshuizen
Winkels en restaurants zijn blij met deeltijdbewoners, want die zorgen voor extra inkomsten. Scholen minder, want die zien hun leerlingenaantallen teruglopen. Dorpshuizen moeten het ook niet hebben van recreanten. Toch slaagt elke kern, hoe klein ook, er tot nu toe in een dorpshuis open te houden. Op Zierikzee na, dat voldoende alternatieven heeft.

Dick Kooman, voorzitter van de Stichting Dorps- en Gemeenschapshuizen Schouwen-Duiveland, die elf van de zeventien dorpshuizen in de gemeente beheert, spreekt van een stijgend aantal bezoekers. ‘De dorpshuizen hadden een oubollig imago. Door te investeren in meer eigentijdse voorzieningen trekken we nu een breder publiek.’ De variëteit aan activiteiten is enorm: sport, theater, muziek, yoga, biljart, bridge, disco, dans. Maar ook de verhuur aan particulieren voor bruiloften en partijen trekt aan. De Stichting heeft onlangs een nieuwe tienjarige overeenkomst gesloten met de gemeente en huurbaas Zeeuwland. De corporatie neemt genoegen met een gematigde huur en de gemeente staat garant voor eventuele exploitatietekorten, maar behoudt zich het recht voor de subsidie in te trekken als een dorpshuis niet levensvatbaar blijkt.

Investeren in de leefbaarheid is een van de prestatieafspraken tussen gemeente en corporatie. Dat doet Zeeuwland onder andere door de dorpshuizen mogelijk te maken. Van der Wel: ‘We verdienen er niet op, maar vinden het belangrijk bij te dragen aan een sociale leefomgeving voor onze huurders. Zo hebben we ook een voetbalkooi gefinancierd en de inrichting van een plein.’

Fusie
Zeeuwland is begin dit jaar gefuseerd met Woonburg, dat op Walcheren actief was. ‘Het is één uur rijden van het ene naar het andere uiteinde van ons werkgebied’, zegt Van der Wel. Dankzij de fusie kan Zeeuwland met 20 procent minder personeel toe en bespaart ze één miljoen euro op jaarbasis. Die wil ze volledig ten goede laten komen aan de huurders. In afwachting van structureel beleid heeft ze met de huurdersorganisatie afgesproken dit jaar elke huurder 170 euro korting te geven op de huur. In juli verbood de Autoriteit woningcorporaties (Aw) deze eenmalige maatregel, maar na bezwaar van Zeeuwland is de Aw in oktober teruggekomen op dat besluit. Van der Wel: ‘In haar overweging is meegenomen dat het aanvankelijke besluit van de Aw in strijd is met de algemene beginselen van behoorlijk bestuur en met het vertrouwensbeginsel.’ In feestmaand december kunnen de huurders de beloofde korting tegemoet zien.