GERKE BROUWER VAN WOONGROEP MARENLAND

De gaskraan gaat wat minder ver open onder het nieuwe kabinet, maar het risico op aardbevingen in Groningen blijft bestaan. Ook corporatiewoningen lopen gevaar. Bovendien loopt het aardbevingsbestendig maken van woningen niet gesmeerd, aldus bestuurder Gerke Brouwer van Woongroep Marenland. ‘De NAM heeft bewoners hier veel leed toegebracht.’

‘In Appingedam vallen de steenstrips alweer van de “aardbevingsbestendige” huizen’, luidde de kop boven een Volkskrant-artikel van eind september. Het ging over de versterking van corporatiewoningen in de wijk Opwierde Zuid, middenin het Groningse aardbevingsgebied. Bewoners kwamen terug in hun vertrouwde woning, die door een aannemer aardbevingsbestendig gemaakt was. Naast vallende steenstrips repten ze over vochtschade, voordeuren die niet meer op slot konden, verfvlekken en meer ongemak.
‘Gerke, je moet een bouwstop afkondigen daar’, kreeg directeur-bestuurder Gerke Brouwer van Woongroep Marenland te horen van zijn huurdersorganisatie. En dat snapt hij. ‘Het gaat om het “thuis” van mensen. Dat heeft een flinke impact. Met alle respect, maar de bedrijven die bij de versterkingen betrokken zijn, denken vooral aan het vastgoed en het snel veilig maken van woningen. En vergeten daarbij de mensen.’ En dan ging er in dit geval ook nog van alles mis.

Opwierde Zuid is een goed voorbeeld van hoe ingewikkeld de organisatie van de versterking in Groningen is. Woongroep Marenland maakte samen met zes andere corporaties de afspraak met de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) om 1.650 woningen te versterken. De NAM gaf de opdracht om die versterking te organiseren toen weer aan het Centrum Veilig Wonen (CVW): een aparte uitvoeringsorganisatie voor het versterken van woningen in het aardbevingsgebied. Het CVW gaf vervolgens de opdracht aan de aannemer. De NAM betaalt de operatie. Een wirwar aan instanties is dus betrokken bij de aardbevingsproblemen. ‘De huurder heeft te maken met ons als huiseigenaar, met het CVW als opdrachtgever en met de aannemer, die daar ook nog eens rondloopt met onderaannemers’, zegt Brouwer. ‘Het is voor de huurder daarom vaak niet duidelijk waar hij terecht kan met vragen en zorgen. Wij begeleiden en ontzorgen de bewoners daarom en letten erop dat de aannemers de gewenste kwaliteit leveren. Dat vraagt veel van onze organisatie.’

Ik neem aan dat u tegen een bewoner die zijn zorgen bij u uit niet zegt: u moet bij het CVW zijn.

‘Nee natuurlijk niet, het zijn onze huurders, onze woningen. Een bouwstop zat er op dat moment niet in. Wel heb ik gezegd dat de aannemer nog niet kon beginnen met de versterking van andere woningen, tot hij laat zien dat de eerste blokken van woningen goed zijn uitgevoerd en bewoners tevreden zijn. En we wilden een verbeterplan zien. Van dat plan ben ik onder de indruk, de huurdersvereniging ook. CVW en de aannemer laten daarmee zien dat ze verantwoordelijkheid nemen om orde op zaken te stellen. Ik hoop dat we uiteindelijk kunnen zeggen dat er een valse start is gemaakt, maar dat het vertrouwen terug is en we verder kunnen.’

Is er niet iets grondig mis met hoe de versterking van woningen in Groningen is georganiseerd?

‘Hier in Groningen zijn de afgelopen jaren veel instanties opgetuigd, echt heel veel. Arjen Lubach heeft dat in zijn programma mooi in beeld gebracht. Je hebt het Centrum Veilig Wonen, dat is de zogeheten uitvoeringsorganisatie. Die doet de inspectie van woningen en moet de versterking van de woningen organiseren. Je hebt de NAM, de veroorzaker van de aardbevingen, die de schade moet betalen en opdrachtgever is van het CVW. En zo heb je nog meer instanties daaromheen. Later is daar de Nationaal Coördinator Groningen bijgekomen vanuit de Rijksoverheid: Hans Alders. Hij heeft de regie op het niveau van de hele provincie in handen.’

De regie ontbrak in de jaren daarvoor?

‘Ja. Aanvankelijk begon men met versterken van woningen op verschillende plekken. Alders zei: we moeten beginnen in het gebied waar het risico op schade het grootst is. En dan van binnen naar buiten werken. Hij heeft het risicogebied in kaart laten brengen. In totaal staan er 22.000 woningen in dat gebied, die krijgen de komende vijf jaar allemaal een inspectie. Daarna wordt per woning de beste aanpak vastgesteld: versterken of woningen slopen en vervangen door nieuwe woningen.’

Het kabinet-Rutte III kondigt een aantal maatregelen aan: de gaskraan wordt verder dichtgedraaid, de Nationaal Coördinator Groningen krijgt een zelfstandige rol en de NAM heeft niets meer te zeggen over inspecties en versterking van woningen. Bovendien komt er een fonds waarin de NAM jaarlijks 2,5 procent van de aardgasbaten stort. Tevreden?

‘Het is goed dat er een fonds komt. Dat zal de komende jaren ongeveer 50 miljoen euro per jaar opleveren. Maar ik betwijfel of dit genoeg geld is. Bovendien is de hoogte van dat bedrag afhankelijk van hoeveel gas de NAM uit de grond haalt. Dus: als zij minder gas omhoog haalt, krijgt Groningen minder geld. Je moet de hoogte van dat bedrag koppelen aan de noodzaak: er is schade en die moet worden betaald. De NAM heeft hier 280 miljard euro verdiend. Dan is 50 miljoen euro een mooie start, maar niet voldoende. Daarbij wordt de oorzaak maar marginaal aangepakt; de NAM mag nog steeds veel gas winnen. Zolang dat mag, heb ik er geen vertrouwen in dat er een duurzame oplossing voor onze problemen komt. De bewoners hier is veel leed toegebracht.’

Voorlopig moet u het doen met de organisatie zoals die nu is. Hoe gaat u daarmee om?

‘Om bij de wijk Opwierde Zuid te blijven: voor de woningen die nog niet zijn aangepakt, zijn we gaan praten met Hans Alders. En Alders vervolgens met de NAM. We hebben afspraken gemaakt en een oplossing gevonden. Bij de 233 woningen die daar staan, bleek dat de kosten voor het aardbevingsbestendig maken hoger zijn dan wanneer je ze sloopt en vervangt door nieuwe. Maar je gaat natuurlijk niet zomaar woningen slopen; je moet de bewoners bij zo’n besluit betrekken. Dus heeft Woongroep Marenland samen met de Nationaal Coördinator Groningen de bewoners uitgenodigd en dit dilemma tijdens verschillende avonden met ze besproken. We zijn met alle bewoners in bussen gaan kijken bij een aantal projecten waar al nieuwbouw gerealiseerd is. Binnenkort bespreken we met hen wat ze willen. Ik verwacht dat ze kiezen voor sloop en nieuwbouw. Als ze daarvoor kiezen, dan komt de gemeente ook in beeld: die pakt de kans meteen om de wijk opnieuw in te richten. Dat is mooi, zo brengt die versterkingsopgave niet alleen maar negatieve dingen mee. Er liggen ook veel kansen.’

Veel kansen? Welke nog meer?

‘In samenwerking met de gemeente kunnen we ook meteen inspelen op de effecten van de krimp. Een voorbeeld: in ’t Zand, een dorp waar sprake is van krimp, hebben wij woningen aan de rand van het dorp. Die willen wij slopen en vervolgens in het dorpscentrum iets minder nieuwe woningen terugbouwen op de locatie van een “rotte kies”, een lege plek in het dorp. Zo versterken we de kwaliteit van het dorp. Groningen kan ook het vliegwiel zijn voor energieneutraal Nederland. Daar waar we woningen slopen, kunnen we ze vervangen door gasloze woningen. Daarmee geven wij als Groningers de verduurzaming in de corporatiesector een boost.’

Zo’n energieneutrale woning is wel wat duurder dan een reguliere woning. Is de NAM bereid die extra kosten op zich te nemen?

‘Deels. Daarover zijn wij in gesprek. Ik vind het trouwens niet irreëel dat wij daar als corporatie ook wat aan bijdragen. Daarnaast hebben we hier te maken met vergrijzing van de bevolking. Dus lijkt het mij een goed idee om meer woningen levensloopbestendig te maken: dus het liefst gelijkvloers, of anders met een traplift. Daar hebben we al mooie voorbeelden van.’

Gerke Brouwer wil laten zien waar Woongroep Marenland nu mee bezig is en neemt ons mee naar de wijk Opwierde Zuid, waar zo veel om te doen is. Aan de rand van de wijk stoppen we even bij de zogenaamde ‘logeerwoningen’: tijdelijke woningen waar huurders naartoe verhuizen wanneer hun eigen huis aardbevingsbestendig gemaakt wordt. Het is aan de huizen bijna niet af te zien dat het tijdelijke woningen zijn.

Op de bouwplaats staat links een blok huizen, duidelijk te herkennen als woningen uit de jaren 80. ‘Die zijn nog niet versterkt, die komen hierna aan de beurt’, zegt Brouwer. Rechts zo’n zelfde blok. Of in ieder geval dezelfde vorm, maar verder een compleet ander uiterlijk: deze woningen zijn bijna aardbevingsbestendig, nog een paar weken en ze zijn klaar. De vale, crèmekleurige bakstenen zijn verwijderd en vervangen door een nieuwe ‘schil’, op het schuine dak liggen geen dakpannen meer: het bestaat nu volledig uit zonnepanelen. ‘Energielabel A’, zegt Brouwer. ‘En dat verdienen de mensen hier.’

Wat vindt de gemeente Appingedam?
De Appingedamse wethouder Annalies Usmany werkt er samen met Woongroep Marenland en andere corporaties aan een soepel verloop van de versterking van woningen. Lees haar verhaal via aedes.nl/aardbevingen.